Gehoorschade, gehoorbescherming en preventie van gehoorverlies | Gezond Kompas

Luister naar je oren en voorkom gehoorschade

Jul 21, 2020

Eerder deze maand ben ik gepromoveerd op het onderwerp ‘regeneratie van oorkraakbeen’. Ik stond in de onderzoeksgroep ook wel bekend als ‘het orenmeisje’, haha. Mijn onderzoek was echter gericht op de oorschelp, wat slechts het buitenste gedeelte van het oor is. Binnenin onze schedel zit namelijk het prachtige orgaantje dat verantwoordelijk is voor ons gehoor. We nemen ons gehoor misschien voor lief, maar permanente gehoorbeschadiging ligt in onze moderne wereld op de loer. Leer in dit artikel hoe je jouw gehoor kunt beschermen!

Het zintuig ‘horen’

Horen is – naast zien, ruiken, proeven en voelen – één van onze zintuigen. Samen zorgen zij ervoor dat wij de wereld kunnen ervaren. Ons gehoororgaan zorgt er bijvoorbeeld voor dat wij van muziek kunnen genieten, dat we gesprekken kunnen voeren, en dat alarmen ons kunnen waarschuwen. Geluid geeft kleur aan ons leven; denk aan de liedjes die je meezingt, de muziek waarop je danst, een muziekstuk dat je in vervoering brengt, de intonatie van iemands stem tijdens een gesprek, en de ontspanning die je wellicht ervaart door het ruisen van de zee of van bladeren in het bos.

Wat is geluid eigenlijk?

Het is voor de meesten van ons zo normaal dat we er niet eens meer over nadenken. Maar wat is geluid eigenlijk? Het zijn drukveranderingen in de lucht die zorgen voor een golfbeweging (Figuur 1). Zo’n geluidsgolf heeft een amplitude en een frequentie. De amplitude is de hoogte van de golf, welke verantwoordelijk is voor het volume (dus hoe hard het geluid is). Het volume wordt uitgedrukt in decibel (dB). De frequentie is de afstand van de ene golf tot de volgende golf, en geeft de toon aan: hoge tonen hebben een hoge frequentie (kortere afstand tussen golven), lage tonen hebben een lage frequentie (langere afstand tussen golven). De frequentie geeft aan hoeveel trillingen er per seconde plaatsvinden, en wordt uitgedrukt in Hertz (Hz). Mensen kunnen geluidstrillingen van tussen de 20 en 20.000 Hz horen. [1]

Figuur 1: Een voorbeeld van een geluidsgolf.

Het oor van buiten naar binnen

Om het gehoor goed te begrijpen pakken we er eerst een anatomieboek bij. Het horende oor bestaat uit 3 gedeeltes: het buitenoor, het middenoor en het binnenoor (Figuur 2). Aan de buitenkant van onze schedel zit aan beide kanten een uniek gevormde oorschelp, net zo uniek als je vingerafdruk! [2] Een gangetje gaat onze schedel in en heet heel toepasselijk de gehoorgang. Aan het einde daarvan zit het trommelvlies, dat het buitenoor van het middenoor scheidt. Daarachter zit een keten van drie hele kleine botjes: de gehoorbeentjes hamer, aambeeld en stijgbeugel. Die laatste maakt contact met een kleine opening die naar het binnenoor leidt. Hier zit het slakkenhuis: een opgerolde buis met drie met vloeistof gevulde kanaaltjes met daartussen een membraan. Dat membraan is smal in het begin en wordt steeds breder richting de punt van het slakkenhuis. Er zitten zintuigcellen met kleine haartjes op het membraan die de vervorming heel precies kunnen waarnemen. Deze trilhaarcellen hebben ook ieder een soort telefoonlijn die in verbinding staat met een grote bundel zenuwcellen die naar de hersenen gaat. [3][4]

Figuur 2: Schematische weergave van het menselijke oor. Bron: hoorzaken.nl (figuur aangepast). [5]

De magie van horen

Wat ik zo waanzinnig interessant vind aan het menselijk lichaam is hoe structuren vorm kunnen geven aan functie. Dus hoe de beschrijving van het oor hierboven daadwerkelijk leidt tot iets kunnen horen. Ons gehoororgaan vangt een signaal buiten ons op en zet dat om naar een voor ons brein begrijpelijke taal. Dat gebeurt meestal zo:

De oorschelp vangt een geluidsgolf op en leidt het ons hoofd binnen via de gehoorgang.
De geluidsgolf botst tegen het trommelvlies waardoor er een trilling aan de gehoorbeenketen wordt overgedragen.
De gehoorbeentjes versterken die trilling, en geven het weer door aan het slakkenhuis.
De trilling brengt de vloeistof in de kanaaltjes van het slakkenhuis in beweging.
De trillingen zorgen voor een vervorming van het membraan op een specifieke plek, afhankelijk van de frequentie van de geluidsgolf.
De trilhaarcellen op die plek registreren dit en geven een elektrisch signaal door aan de gehoorzenuw.
De hersenen interpreteren het signaal en geven er betekenis aan.

Deze manier van horen gaat via zogenoemde luchtgeleiding: de luchttrillingen van de geluidsgolven worden doorgegeven via de gehoorbeentjes. Een tweede manier is de beengeleiding, waarbij de geluidstrilling gedempt via het bot van de schedel naar het slakkenhuis geleid wordt.

Hoe je minder goed gaat horen

Slechthorendheid of totale doofheid kán aangeboren zijn, maar meestal ontstaat het tijdens het leven. Er is vaak een aanwijsbare oorzaak, zoals een gehoorgangverstopping, ouderdom of gehoorschade. Je gaat minder goed horen als het doorgeven van trillingen (geleiding) verstoord wordt of al de gehoorzenuw beschadigd is. Slechthorendheid door een prop oorsmeer of vocht in het middenoor is gelukkig wel op te lossen, maar verkalkte gehoorbeentjes of beschadiging van de cellen in het slakkenhuis leiden tot permanent gehoorverlies. [6]

Wanneer krijg je gehoorbeschadiging?

Je denkt misschien: slechthorendheid is iets voor oudere mensen. Je lichaam slijt tijdens je leven en zo ook je gehoor. Echter zijn er een aantal factoren die die slijtage versnellen. Roken, verkeerde voeding, bepaalde medicijnen, ongelukkige genen, doorgemaakte oorziekten en omgevingsfactoren spelen daarin allemaal een rol. Maar de belangrijkste oorzaak van gehoorbeschadiging is (te) hard geluid. [7][8][9] Geluiden vanaf 110 dB zijn direct schadelijk, maar ook geluid boven 80 dB levert schade op (Tabel 1).

Tabel 1: Overzicht van geluidssterkte in relatie tot gehoorschade. Bron: JouwGGD.nl [10]

Kapot is kapot

Situaties met een hoog geluidsvolume, zoals de verbouwing van je huis, een ontploffing, een dancefestival of harde muziek door je koptelefoon, dragen stuk voor stuk bij aan een geleidelijke gehoorbeschadiging. De cellen in het slakkenhuis beschadigen bij een te hoge ‘geluidsenergie’. Deze energie is een functie van het geluidsvolume en de duur van de blootstelling aan het harde geluid. [8] Zo kan bijvoorbeeld een harde knal naast je oor hetzelfde gevolg hebben als een langdurige blootstelling aan het lawaai van bouwmachines. [9] Als de trilhaarcel eenmaal echt kapot is, is dit definitief en kan deze niet meer gerepareerd worden. Alle beschadigingen, groot of klein, worden bij elkaar opgeteld en je gehoor wordt steeds minder goed. Je zult dan gesprekken niet meer kunnen volgen of bepaalde muziektonen niet meer kunnen horen. De oorzaak van slechthorendheid op latere leeftijd ligt dus vaak al in je jongere jaren. Het is daarom echt belangrijk om hiervan bewust te worden en je oren te beschermen!

Fantoomgeluid

Je bent misschien wel bekend met een soort dofheid of ruis in je oren na een live concert of een avondje dansen in een club. Dat kan tijdelijk zijn, maar het kan ook leiden tot permanente beschadiging en het uiterst vervelende tinnitus ofwel oorsuizen. Tinnitus is een aandoening waarbij je geluid hoort zonder dat het er is; fantoomgeluid dus. De belangrijkste oorzaak hiervan is overmatige blootstelling aan hard geluid, waarbij de trilhaarcellen beschadigen. De hypothese is dat doordat het brein van die trilhaarcellen geen signalen meer krijgt, het zelf spontaan geluid ‘verzint’. [11] Dat fantoomgeluid kan in de vorm van geruis zijn, maar ook gepiep of gebrom. Tinnitus kan ervoor zorgen dat je je minder goed kan concentreren en niet meer kan ontspannen. Het kan zelfs somberheid en angstklachten veroorzaken. [9] Een medische behandeling voor tinnitus is er nog niet; de huidige behandelingen zijn vooral gericht op het leren omgaan met tinnitus. [12] Het gaat dus niet meer weg.

Zorg goed voor je oren en bescherm ze!

Als je werkt in de bouw of vliegtuigindustrie bijvoorbeeld ben je beroepsmatig al bekend met gehoorbescherming. Dikke oorkappen vormen daar een barrière voor de geluidsgolven. Maar ik hoor je denken: die ga ik niet opzetten bij een concert of in de kroeg hoor! Gelukkig zijn er ook subtielere oordopjes te koop die je gehoorgang afdichten. Deze producten bevatten filters die de amplitude van de geluidsgolf omlaag brengen; ze dempen dus het volume. Hoe meer lamellen het filter bevat, hoe beter. Belangrijker nog is de pasvorm, zodat ze goed de gehoorgang afsluiten. Doe goed onderzoek voordat je iets koopt, en laat ze bij voorkeur op maat maken zodat ze perfect in jouw gehoorgang passen. Op maat gemaakte oordopjes (die heten otoplastieken) zijn een investering, maar kosten minder dan één consult bij de KNO-arts (keel-, neus- en oorarts). Wat is het jou waard om niet de rest van je leven met doofheid of een continue piep rond te hoeven lopen?

Gebruik gehoorbescherming bij concerten, in de kroeg, in de discotheek, op feestjes, op festivals, bij het motorrijden, bij het grasmaaien, in het vliegtuig, tijdens een verbouwing, of als je anderzijds in een omgeving bent met veel lawaai. Uiteraard helpt het ook om te beginnen bij de bron: zet je muziek thuis, in de auto of via je koptelefoon gewoon een paar standjes lager. En las ook regelmatig stille momenten in: je oren krijgen rust en je zult je bewuster worden van de luidheid van geluid.

Gehoorschade is voor een groot deel te voorkomen. Wees je bewust van de oorzaken en zorg goed voor je gehoor!

Gebruik jij al geluidsfilterende oordopjes tijdens festivals, klussen of motorrijden?

Bronnen:
[1] R. Pujol. Human auditory range. Cochlea.org.
[2] D.J. Hurley, B. Arbab-Zavar, M. Nixon. The ear as a biometric. In: Handbook of Biometrics, edited by Jain AK, Flynn P, Ross AA. Boston: Springer, 2008.
[3] Anatomische Atlas Prometheus. Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2010.
[4] Gezondheidheidsuniversiteit. Reeks 9, Zintuigen. Maastricht UMC. 2016.
[5] Gehoorschade. Hoorzaken.nl https://www.hoorzaken.nl/gehoorpreventie/gehoorschade/#block-1
[6] Slechthorendheid. Stichting HoorMij.
[7] L. Imam & S.A. Hannan. Noise-induced hearing loss: a modern epidemic? British Journal of Hospital Medicine, 2017.
[8] T. Le et al. Current insights in noise-induced hearing loss: a literature review of the underlying mechanism, pathophysiology, asymmetry and management. Journal of Otolaryngology – Head and Neck Surgery, 2017.
[9] M. Sliwinska-Kowalska & K. Zaborowski. WHO environmental noise guidelines for the European region: a systematic review on environmental noise and permanent hearing loss and tinnitus. International Journal of Environmental Research and Public Health, 2017.
[10] Gehoorschade. JouwGGD.nl
[11] S.E. Shore & C. Wu. Mechanisms of noise-induced tinnitus: insights from cellular studies. Neuron, 2019.
[12] Oorsuizen. Nederlandse Vereniging van Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van het Hoofd-Halsgebied.

NIEUW: Body Talk

Stel je eens voor dat je niet meer constant moe bent en allerhande lichamelijke klachten hebt die je belemmeren. Stel je voor dat je bruist van de energie en je droomleven kunt leiden. Je gezondheid staat dat heerlijke leven niet meer in de weg, maar is juist de katalysator ervan.

Hoe je dat voor elkaar krijgt? Leer communiceren met je lichaam. Met de online training Body Talk krijg jij de sleutel in handen voor optimale zelfzorg. Wil jij nooit meer onbewust over je grenzen gaan en precies weten wat je lijf nodig heeft om kerngezond te blijven?

START VANDAAG NOG MET BODY TALK

Meer gezondheid in je mailbox?

Jouw filter in gezondheidsland. Geen spam, alleen waarde.

Geen zorgen, ik pas geheimhouding ook toe op jouw contactinformatie!