Een kompas voor duurzame gezondheid

Gezondheid is niet alleen de afwezigheid van ziekte, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) al in 1948 stelde. De term “gezondheid” is aan discussie onderhevig, maar omvat in elk geval een staat van fysiek, mentaal en sociaal welzijn [1]. En ook in de aanwezigheid van ziekte kan iemand zich daar op een gezonde manier toe verhouden, om te blijven functioneren op een passend niveau. Ons gedrag is daarom een belangrijke factor in onze staat van gezondheid.

Een aanzienlijk deel van de gezondheidszorg is gericht op het diagnosticeren en behandelen van de zogenaamde welvaartsziekten. Zoals de naam al aangeeft, zijn dit relatief nieuwe aandoeningen die zijn ontstaan doordat onze samenleving welvarender is geworden. We hebben tegenwoordig niet meer te kampen met een slechte hygiëne of een gebrek aan voeding. En venijnige infectieziekten zoals difterie of mazelen zijn nu (bijna) ondenkbaar door effectieve vaccinaties. 

We leven in een maatschappij van welvaart en overvloed. Er is schoon drinkwater en meer dan genoeg voedsel. We zijn via internet en mobiele telefoons verbonden met de hele wereld. Vele van onze werkzaamheden zijn geautomatiseerd, onze arbeid is daarom verplaatst van hand naar hoofd en we zijn productiever dan ooit. Al deze voordelen van de welvaart brengen helaas ook belangrijke nadelen met zich mee: prikkels dienen zich continu aan, verleidingen zijn groot, we eten teveel en te ongezond, we bewegen te weinig, we zijn voortdurend afgeleid en we brengen het grootste gedeelte van de dag zittend door. Deze manier van leven zorgt voor een hoge belasting op ons biologische systeem, en leidt - niet verrassend - tot ziekte, disfunctioneren of burnout. 

Kanker, hart- en vaatziekten, en diabetes zijn welvaartsziekten. Samen zijn ze verantwoordelijk voor meer dan 55% van de totale sterfte in Nederland in 2018 [2].  En dat cijfer geeft alleen overlijden aan, en niet de lijdensweg die daaraan vooraf is gegaan. Medicatie, operaties of chemotherapie zijn zeer ingrijpende interventies die de kwaliteit van leven behoorlijk negatief kunnen beïnvloeden. Bovendien is het huidige systeem van gezondheidszorg onhoudbaar geworden. Het is te duur en te ingewikkeld, zorgverleners zijn overwerkt, patiënten voelen zich een nummer, en er wordt belachelijk veel medicatie voorgeschreven. Dat moet toch anders kunnen. Het oude adagium “voorkomen is beter dan genezen” komt niet zomaar uit de lucht vallen; er zit echt heel veel waarde in. 

Het goede nieuws is dat op dit gebied ook precies de kansen liggen voor een gezondere samenleving. Het soort aandoeningen waar we nu veel mee te kampen hebben zijn deels te voorkomen, te remmen of om te keren met een flinke aanpassing in de leefstijl. Leefstijlfactoren als voeding, beweging, slaap, ontspanning en (de vermijding van) verslavende middelen spelen een belangrijke rol in het wel of niet ontwikkelen van dergelijke ziekten. Naar schatting zou 30% van de kankergevallen kunnen worden voorkomen door een gezonde leefstijl [3]. Ook hebben leefstijlfactoren een vinger in de pap bij de ontwikkeling van hart- en vaatziekten, en kan diabetes zelfs omgekeerd worden door leefstijlaanpassingen [4].

Daarom is het zo fijn dat er in onze gezondheidszorg steeds meer aandacht komt voor "leefstijl als medicijn" [5][6]. Het is zeker niet de oplossing voor alles, maar het kan enorm bijdragen aan de voorkoming van ziekten, het afremmen van de ontwikkeling ervan, of het beter kunnen ondergaan van een intensieve behandeling. Kortom: hoe gezonder je bent, hoe kleiner de kans op de ontwikkeling van ziekte, en hoe beter je je door ziekte heen kan slaan. 

In ons huidige systeem van gezondheidszorg kom je meestal pas bij een dokter als het al mis is, en je een aandoening hebt ontwikkeld. Het is eigenlijk een reactief systeem, want ons zorgsysteem is grotendeels gericht op ‘genezen’ in plaats van ‘voorkomen’. Maar dat noem ik liever ‘ziektezorg’. De zorg voor onze gezondheid begint al veel eerder in het proces. En daarvoor is het belangrijk dat jij niet afwacht totdat je in de stoel bij de arts zit, maar dat je al veel eerder de regie neemt over je gezondheid. En ook als je toch onverhoopt op die stoel belandt, zijn er opties vóórdat medicijnen of een operatie om de hoek komen kijken. Veranderingen in leefstijl kunnen ook dan een mooie bijdrage leveren aan de verbetering van je gezondheid en het terugdringen van ziekte. Een pilletje nemen is wellicht makkelijker dan bijvoorbeeld je voedingspatroon veranderen, maar het is dweilen met de kraan open. Je richt je dan namelijk vaak op de symptomen, en niet op wat de symptomen veroorzaakt. Pas als je de oorzaak van je klachten aanpakt, zul je merken dat je je beter gaat voelen.

Je hebt altijd een keuze. Er zijn dingen die je vandaag kunt doen om je gezondheid te verbeteren. Maar realiseer je: gezondheid is geen quick fix. Het is een belofte aan en een plicht naar jezelf, voor een (levens)lange termijn. Maar daar krijg je absoluut wat voor terug. Elke keuze die je nu maakt, beïnvloedt jouw welzijn nu en later, in je huidige realiteit en in je toekomst. Door elke dag bewuste keuzes te maken, gebaseerd op een gefundeerd begrip van de invloeden op je lichaam, werk je dagelijks aan jouw duurzame gezondheid. Op die manier neem je verantwoordelijkheid voor jouw welzijn. En dat betekent je goed voelen op de levenslange termijn.

Dat gefundeerde begrip van jouw gezondheid komt niet vanzelf. Daar is kennis voor nodig, en bewustzijn, en experimenteren, en een kritische houding naar je eigen gedrag. Gezondheid begint bij jezelf. Je zult voor jezelf een kompas moeten ontwikkelen om op de voor jou meest passende manier zo gezond mogelijk door het leven te gaan, zowel nu als later. Gezond Kompas heeft als doel om jou daarbij te helpen. Om je de kennis en kunde te leren om jouw eigen gezondheid te leren begrijpen en er een positieve invloed op uit te kunnen oefenen. Gezond Kompas gaat met jou de diepte in, en neemt je mee op een ontdekkingsreis naar duurzame gezondheid. Middels artikelen, e-books, cursussen, podcasts en lezingen leert Gezond Kompas jou navigeren naar jouw gezondste staat van zijn. 

Dankjewel dat je hier bent, en dat je de moeite neemt om dit te lezen. Het betekent dat je waarschijnlijk interesse hebt in je gezondheid. En ik hoop van harte dat je vaker terugkomt, en dat ik met Gezond Kompas kan bijdragen aan jouw gezondheid. Het is je gegund!

Wat heb jij nodig om regie te nemen over jouw gezondheid? Goed om zelf even over na te denken. Ook waardevol als je het deelt in de reacties hieronder! 

Bronnen:
[1] WHO. Constitution of the World Health Organization.
[2] RIVM Volkgezondheid en Zorg. Ranglijst Doodsoorzaken op basis van sterfte.
[3] KWF Kankerbestrijding. Standpunten Leefstijl en Kanker.
[4] Diabetesfonds. Kun je genezen van diabetes type 2?
[5] Stichting Je Leefstijl Als Medicijn.
[6] Vereniging Arts en Leefstijl. Focus op een gezonde leefstijl als medicijn!