Mijn visie op corona, vaccins en leefstijl

Sinds een jaar leven we in een wereldwijde, benarde situatie. We hebben te maken met een virus dat onze gezondheid en samenleving op vele manieren bedreigt, zowel direct als indirect. Ik krijg veel vragen over hoe ik over de situatie denk. Ondanks dat ik heel veel niet weet heb ik geprobeerd een genuanceerde visie te vormen, die ik hier deel om hopelijk bij te dragen aan geïnformeerde keuzes, innerlijke rust en meer harmonie tussen ons. 

NB: Dit artikel is geschreven in januari 2021 en is hierna niet meer geüpdatet. 

Om eerlijk te zijn heb ik mij lange tijd niet zo beziggehouden met de pandemie. In het begin heb ik een drieluik geschreven (inmiddels niet meer beschikbaar) over pathogenen, SARS-CoV-2 en farmaceutische remedies ertegen, maar daarna heb ik me teruggetrokken in mijn eigen comfortabele bubbel. Ik had immers een proefschrift af te schrijven, een promotie voor te bereiden en dit platform op te bouwen. Dat kon prima vanuit huis en door minder externe afleidingen tijdens de eerste lockdown ging dat juist heel goed. Nu zijn we echter bijna een jaar verder, zitten we in een tweede stevige lockdown en begint het te knagen. Ik bemerk een onrust bij mezelf en ik maak me zorgen. Om de planeet, om deze toestand, om onze samenleving. De manier waarop we voorheen hebben geleefd is onhoudbaar, en de manier waarop we nu in gevecht zijn met het virus (en met elkaar) is dat ook. Hoe komen we hieruit? De meningen kunnen niet meer van elkaar verschillen en er heerst onrust, frustratie, boosheid en angst onder de bevolking. Ik krijg steeds vaker de vraag wat ik van “het vaccin” vind. Ik voelde lange tijd een hoge drempel om me in de situatie te verdiepen, maar nu is het tijd om daar overheen te stappen. Ik voel dat ik iets wil bijdragen. Ik wil graag iets doen wat van waarde kan zijn voor mensen in deze lastige tijd. Daarom heb ik de tijd genomen om er eens goed over na te denken. 

Het is zo complex!

Maar het overweldigt me. Er is zoveel informatie, er is zoveel gebeurd, en er zijn zoveel meningen en misvattingen. En vooral: wat weten we vooral nog veel niet. De paradox van de wetenschap is dat elk antwoord op een vraag weer een hele rits nieuwe vragen oproept. Hoe meer wetenschap je bedrijft, hoe meer je weet wat je allemaal nog niet weet. Dat vind ik een belangrijk gegeven, en ik denk dat we dat maar al te vaak vergeten. Wetenschap is een methode om het universum een beetje beter te begrijpen. Het is niet dé waarheid, maar er bestaan wel feiten die middels de wetenschappelijke methode en voortschrijdend inzicht zijn verkregen. De wereld is ontzettend complex. Wiskunde is zo puur als het kan zijn, daarna volgen natuurkunde en scheikunde, maar biologie is al op een niveau van complexiteit die onmogelijk in z’n geheel te bevatten is. En denk dan eens aan de complexiteit van gebieden als psychologie, economie, ethiek, cultuur – om er maar een paar te noemen. Deze hebben allemaal met de huidige situatie te maken en bekijken de gebeurtenissen vanuit een eigen perspectief. Al die perspectieven presenteren hun visie op de situatie en allemaal brengen ze waardevolle invalshoeken en valide argumenten. Ik ben blij dat ik geen beleidsmaker ben, want door de complexiteit van de toestand in combinatie met de emotionele geladenheid ervan is het vrijwel onmogelijk om het juiste te doen. 

De complexiteit zien we ook terug in de cijfers. Zelfs epidemiologische data zijn niet zuiver; het is geen zwart-wit verhaal. Laat me dit illustreren aan de hand van de cijfers over de corona-gerelateerde mortaliteit, op basis waarvan de voortgang van de pandemie gedeeltelijk geëvalueerd wordt. Het mortaliteitscijfer geeft aan hoeveel mensen er op een dag zijn overleden aan/met/door corona. En hier maakt woordkeuze echt het verschil: overlijdt iemand aan corona, met corona of door corona? Het zijn verschillende situaties. Iemand overlijdt aan corona door de directe symptomen van SARS-CoV-2 en de daardoor veroorzaakte COVID-19. Het kan ook zijn dat iemand weliswaar besmet is met SARS-CoV-2, maar dat deze persoon onafhankelijk daarvan overlijdt aan een andere ziekte, of dat het virus de bestaande klachten van een ziekte heeft verergerd en dat de persoon daaraan overlijdt. En dan zijn er nog de indirecte gevolgen van de pandemie (en de daaruit voortvloeiende verregaande maatregelen) op de gezondheid van mensen. Door corona kunnen er fysieke en psychische klachten en aandoeningen ontstaan die lijden en misschien zelfs overlijden tot gevolg hebben. Het is zo ontzettend complex dat dit niet in 1 getal is samen te vatten. 

Hoe komen we hieruit?!

Ondertussen is er een overwerkte regering die – met inachtneming van adviezen van onder andere gezondheidsinstanties, wetenschappers, artsen, economen, ethici en nog veel meer experts – ingrijpende keuzes maakt in een poging de brand te blussen. Er is veel kritiek op deze beslissingen en er worden aannemelijke en overtuigende argumenten gebracht. Echter is de situatie door de complexiteit zoals hierboven beschreven uiterst uitdagend. Ik geloof ook dat de mensen die de beslissingen maken allemaal hun best doen. We zitten met de hele wereld in hetzelfde lekkende schuitje. Er is niemand die in z’n knuistje zit te gniffelen. We willen allemaal dat deze toestand voorbij is. Het duurt inmiddels zo lang dat we gewend zijn aan de situatie, maar ook zo lang dat we wanhopig, opstandig of onverschillig worden. De maatregelen worden extremer en onze emoties ook. Hoe komen we hieruit?!

Hoe graag ik het ook zou willen, ik heb daar geen rechtlijnig antwoord op. De situatie is zeer complex en als wetenschapper weet ik vooral hoeveel ik niet weet. Misschien was de drempel daarom wel zo hoog voor mij. Ik voelde weerstand, heel veel weerstand, om me in de situatie te verdiepen en daarmee toe te geven aan de realiteit. Ik heb ook getwijfeld om hier iets over te schrijven, want 1) ik weet bij lange na niet alles over het virus, de huidige crisis en de gevolgen ervan, 2) wie ben ik om me in de discussie te mengen, en 3) je kunt het eigenlijk nooit goed doen. Maar in toenemende mate krijg ik vragen hierover en mijn missie met Gezond Kompas is immers om kennis toegankelijk en begrijpelijk te maken, zodat mensen hun eigen kompas naar gezondheid kunnen vormen. Met het beetje dat ik wel weet heb ik geprobeerd een genuanceerde visie te vormen en ik hoop dat het van enige waarde is voor je. Ik neem je mee in mijn overwegingen. 

De dreiging van ellende

De eerste vraag die ik mezelf stelde was “Waarom is SARS-CoV-2 zo’n belangrijke bedreiging?” Het is een type coronavirus dat verkoudheidachtige klachten veroorzaakt. Omdat SARS-CoV-2 voor de mens een nieuw virus is en nare effecten op onze fysiologie veroorzaakt (zoals vochtlekken en bloedproppen op plaatsen waar je het niet wilt), kan de mate van ziekte voor sommigen zeer ernstig zijn. Bij de meeste mensen verloopt de ziekte mild, maar bij kwetsbare personen (oudere leeftijd en/of co-morbiditeit) kunnen de symptomen zeer ernstig worden met de dood of langdurig lijden tot gevolg. Ook gezonde personen kunnen door een ongunstig immunologisch genetisch profiel ernstig of langdurig ziek worden. Wanneer men alleen kijkt naar de sterftecijfers valt de ernst van COVID-19 wel mee, zeker in vergelijking tot virale epidemieën zoals ebola. Maar daar zit de crux: een geïnfecteerde persoon die niet sterft kan zonder isolatie wél een grote hoeveelheid virusdeeltjes verspreiden en doorgeven aan anderen. Er ontstaat dan een sneeuwbaleffect, wat uitgedrukt wordt in het zogenaamde reproductiegetal. Dit getal geeft aan hoeveel andere mensen één geïnfecteerde persoon besmet. Hoe groter de verspreiding onder de bevolking, hoe groter de kans dat het virus z’n weg vindt naar de kwetsbare mensen die een ernstiger ziektebeloop doormaken en komen te overlijden of langdurig geïnvalideerd blijven. Op deze manier kan een relatief minder kwaadaardig virus toch een grote negatieve impact hebben. SARS-CoV-2 is dus een serieuze bedreiging voor onze gezondheid en maatschappij. 

Zoals ik al besprak in een eerder artikel hierover (niet meer beschikbaar) waren er in beginsel 3 opties voor het omgaan met de SARS-CoV-2 uitbraak. De eerste optie was om het virus vrij rond te laten waren. Er worden dan in korte tijd veel mensen besmet en ons collectieve immuunsysteem bouwt dan immuniteit op (hierover later meer). Hierbij zal een gedeelte van de bevolking ernstig ziek worden. Ook zal een gedeelte komen te overlijden. Eigenlijk is hierbij sprake van het fenomeen dat Charles Darwin in de 19e eeuw beschreef als “survival of the fittest”, oftewel het overleven van de sterksten. Het is een vorm van natuurlijke selectie: de zwakkeren overleven de omstandigheden niet, terwijl de sterkeren overblijven en zich aanpassen aan die nieuwe omstandigheden. Echter, de mens heeft cognitieve vaardigheden ontwikkeld: we kunnen nadenken, reflecteren, discussiëren. We filosoferen over de betekenis van het leven, wat een leven waard is, wat goed is en wat slecht, etcetera. Door deze overdenkingen hebben wij normen en waarden gevormd, en ethische codes waarop onze samenleving gestoeld is. We hebben afgesproken dat we elkaar helpen en dat we zorgen voor de kwetsbaren onder ons. We hebben een sociale samenleving ontwikkeld en hebben daarom ethische bezwaren tegen het vrij laten rondwaren van het virus. Iedereen verdient het evenveel om te leven en om zorg te ontvangen wanneer dat nodig is. Zonder ingrijpen zou er binnen zeer korte tijd een hoge besmettingsgraad bereikt zijn met de bijbehorende percentages ernstig zieken. Wellicht zouden we dan sneller collectieve immuniteit opgebouwd hebben dan nu, maar er zouden ook veel mensen nodeloos zijn komen te overlijden. Ons zorgsysteem is namelijk niet ingericht op een dergelijke aanwas van patiënten die acute en intensieve zorg nodig hebben. Wanneer ziekenhuizen worden overspoeld creëert dit een onmenselijke situatie voor zowel patiënten als zorgverleners. Er zullen dan ethisch moeilijke keuzes gemaakt worden: wie krijgt wel zorg en wie niet? Dit scenario is in onze samenleving ethisch bezwaarlijk en daarom was optie 1 geen optie. 

Voor optie 2 – indammen – was het al te laat, dus wat restte was optie 3: gecontroleerde verspreiding door middel van beperkende maatregelen. Op de hygiënevoorschriften na hebben die maatregelen weinig wetenschappelijke onderbouwing. Een afstand van 1,5 meter tot elkaar houden is redelijk arbitrair, maar voorkomt wel direct menselijk contact en laat een redelijke hoeveelheid infectieuze druppeltjes in het luchtledige. Niet-medische mondkapjes houden het virus niet tegen, maar blokkeren wel de grootste klodders mogelijk besmet speeksel. Thuisblijven vermindert het aantal en de afstand van reisbewegingen en daarmee de mogelijke verspreiding van het virus. De maatregelen verhogen het bewustzijn van de situatie, waardoor we wellicht voorzichtiger zijn en blijven. Maar er kleven ook belangrijke nadelen aan de maatregelen, voor zowel de fysieke, psychische en sociale gezondheid. En dan hebben we het nog niet eens over de dramatische sociale en economische effecten. 

Onze gezondheid staat op het spel

De maatregelen beperken de toegang tot de openbare ruimte en sportondersteunende locaties en materialen. Thuisblijven betekent in de meeste gevallen binnenblijven, waardoor mensen minder frisse lucht, minder zonlicht en minder beweging krijgen. Veel mensen werken thuis achter de computer, zonder stimulans om het zittende werk te onderbreken. Langdurig zitten is geassocieerd met een slechtere gezondheid en de ontwikkeling van verscheidene welvaartsziekten. Een lager inkomen of zelfs het wegvallen van een inkomen heeft ingrijpende effecten op het levensonderhoud van individu en gezin. Verminderde koopkracht betekent een grotere uitdaging in de aanschaf van onder andere voedzaam voedsel, waardoor de gezondheid verder achteruitgaat. Veel mensen ervaren ook chronische stress door een veranderde werksituatie, de kinderen continu thuis hebben, mantelzorg, uitgestelde medische zorg en zorgen om het welzijn van naasten. Doordat mensen minder snel naar de huisarts gaan of omdat geplande behandelingen worden uitgesteld kunnen er ernstigere of meer chronische aandoeningen ontstaan. Ten slotte kunnen stress, angst, boosheid en sociale isolatie leiden tot burn-out, depressie en agressie. 

We leefden al in een zieke samenleving. Onze gezondheidszorg werd vooral gebezigd met het diagnosticeren en behandelen van welvaartsziekten zoals hart- en vaatziekten, diabetes en kanker. Veel van deze aandoeningen zijn (deels) te voorkomen. Ze ontstaan door een ongezonde leefstijl, en kunnen voorkomen en soms zelf behandeld worden met een gezonde leefstijl. Kort door de bocht gezegd: we zitten teveel, we bewegen te weinig, we eten uitermate slecht voedsel, we zijn teveel met ons scherm bezig, we zijn teveel afgeleid, we slapen slecht en te weinig, we ontspannen niet goed, en we luisteren niet naar ons lichaam. In een poging onze gezondheid te verbeteren grijpen we naar pillen en diëten; “quick fixes” die echter geen oplossing zijn, maar dweilen met de kraan open. Onze maatschappij was al ziek, en door de beperkende maatregelen wordt het alleen maar erger. 

Dit is geen pleidooi om de ingestelde maatregelen maar helemaal aan de kant te schuiven. Ze hebben tot op zekere hoogte een functie. Ze zijn met goede bedoelingen ontstaan vanuit een bepaald gedachtegoed, alhoewel ik wel denk dat het voortkomt uit een op angst gebaseerd gedachtegoed. In een poging onze kwetsbare naasten te beschermen, ondermijnen we de gezondheid van het collectief. Er is een andere strategie nodig, die beide prioriteit geeft. Ik sta achter de artsen en andere zorgprofessionals die pleiten dat we – juist nu – hard moeten inzetten op het aanpakken van een ongezonde leefstijl. Een gezonde leefstijl is essentieel om onder andere de veerkracht te vergroten en het immuunsysteem te versterken; twee belangrijke wapens in de strijd tegen SARS-CoV-2. 

We hebben simpelweg geen tijd

Er is wel een belangrijke maar: leefstijlveranderingen (met de bijbehorende effecten) kosten veel tijd, en dat hebben we niet. Ik kijk er zo tegenaan: een crisis zoals de COVID-19 pandemie vraagt om drastische maatregelen. Het is geen individuele aangelegenheid, maar een collectief probleem. Ik sta 100% achter het op natuurlijke wijze versterken van het immuunsysteem door een gezonde leefstijl. Door middel van leefstijl onze gezondheid verbeteren is een duurzame strategie, maar ook een die veel tijd en collectieve inzet kost. Ik zie drie problemen: 1) we hebben wereldwijd een zieke bevolking met ofwel welvaartsziekten ofwel armoede-gerelateerde ziekten, 2) iedereen moet zijn of haar leefstijl aanpassen en significant gezonder worden, en 3) we hebben te maken met een relatief acute dreiging waardoor we simpelweg geen tijd hebben om te wachten op deze veranderingen. Inzetten op leefstijl is een middel om in de toekomst dit soort problemen tegen te gaan, op voorwaarde dat iedereen mee doet en we lang van tevoren beginnen. Het is een strategie voor de lange termijn terwijl we op de korte termijn al een oplossing nodig hebben. 

Eerste hulp bij immuniteit

Op de korte termijn moeten we zorgen dat onze immuunsystemen collectief gesterkt zijn tegen SARS-CoV-2. Hoe wordt immuniteit eigenlijk opgebouwd? Als een persoon in aanraking komt met een ziekteverwekker (pathogeen), dan reageert het lichaam daarop met een afweerreactie. Er zijn aspecifieke immuuncellen die het lichaam patrouilleren en die alarm slaan als er een indringer gesignaleerd wordt. Deze immuuncellen pakken de indringer dan als politieagenten op en roepen er weer andere immuuncellen bij om de karakteristieken van het pathogeen goed op te slaan in het immuungeheugen. Er worden alvast immuuncellen getraind om deze specifieke indringer te herkennen. Als de oude bekende weer eens langskomt, kan er zeer door de getrainde, specifieke immuuncellen snel en adequaat gereageerd worden zodat het pathogeen zo min mogelijk schade kan aanrichten. 

Een gezond persoon bouwt gedurende het leven actief immuniteit op tegen een scala aan dergelijke ziekteverwekkers en draagt dus eigenlijk een hele bibliotheek bij zich. Ook als een bepaald pathogeen muteert en dus in vermomming binnenkomt, kan het lichaam stukjes herkennen en snel in actie komen. Meestal vallen de symptomen dan wel mee en kun je binnen een mum van tijd weer fit verder. Sommige pathogenen zijn zo gevaarlijk dat het lichaam onvoldoende tijd heeft om het immuunleger erop af te sturen voordat er al ernstige schade is aangericht. Denk aan ebola of Gele Koorts. Met zo’n soort pathogeen wil je helemaal niet in aanraking komen en actief immuniteit opbouwen, omdat je dan eerst ernstig ziek moet worden en grote kans hebt om te overlijden. Daarom zijn vaccins zo’n geweldige uitvinding, omdat die ons lichaam helpen om onze bibliotheek aan te vullen met een specifieke afweer tegen een dergelijk schadelijk pathogeen. Als we dan toch in aanraking komen met de ellendeling, dan staat onze afweer al paraat om het op tijd onschadelijk te maken. Deze video legt uit hoe vaccinaties werken.

Is vaccineren de oplossing?

Het afgelopen jaar is er hard ingezet op het ontwikkelen van een werkzaam vaccin tegen SARS-CoV-2. Een vaccin is een soort eerste hulp bij immuniteit en is een geschikte strategie voor de korte termijn. En dat hebben we momenteel hard nodig. Een vaccin zwengelt je immuunsysteem aan om specifieke antistoffen en immuuncellen tegen het virus op te bouwen, zodat wanneer je in aanraking komt met het virus je immuunsysteem al klaar staat. Mijns inziens is een vaccin daarom een belangrijk onderdeel van de oplossing. 

Doorgaans bestond een vaccin uit een verzwakt of dood stukje virus waarop het immuunsysteem kan reageren en immuungeheugen kan aanleggen. In de strijd tegen SARS-CoV-2 is er een nieuwe, innovatieve manier ontwikkeld om het immuunsysteem te activeren: een mRNA vaccin. De isolatie van de genetische code van SARS-CoV-2 stelde wetenschappers in staat om een stukje van het virus te gebruiken als lokaas voor het immuunsysteem. De SARS-CoV-2 vaccins gebruiken ofwel het spike eiwit zelf ofwel de genetische code (mRNA) van het spike eiwit om het immuunsysteem te activeren. Het inzetten van stukjes genetisch materiaal klinkt heel spannend, want ons DNA is toch onze blauwdruk. Maar wees gerust: het virale mRNA is slechts een boodschapper en kan ons DNA niet aantasten! In deze video wordt heel mooi uitgelegd hoe de mRNA vaccins werken. 

Op dit moment worden er verscheidene vaccins getest op mensen om de veiligheid en werkzaamheid te testen en de eerste resultaten zijn veelbelovend. Veel mensen maken zich echter zorgen om de veiligheid van deze nieuwe vaccins. Als geneesmiddelenonderzoek normaliter vele jaren kost voordat het middel op de markt mag, waarom kan het dan nu binnen een jaar? Dat is een gegronde vraag, met een relatief makkelijk antwoord: omdat COVID-19 nu prioriteit heeft is er veel geld beschikbaar, werken onderzoekers en bedrijven op volle kracht aan een oplossing, en is er nauwelijks sprake van bureaucratisch tijdsverlies. Op deze manier gaat de ontwikkeling van een vaccin vele malen sneller dan normaal. Het is een beetje zoals de innovaties die plaatsvinden tijdens oorlogstijd: alle zeilen worden bijgezet. Urgentie maakt veel mogelijk. Maar er is een belangrijke kanttekening te plaatsen: in tijden van crisis moeten er ook afwegingen worden gemaakt wat betreft de baten en risico’s. De nieuwe vaccins zijn alleen nog maar in kortdurende trials getest, en we weten nog niets over de langetermijneffecten van deze middelen. Dat kan ook niet, want daar zijn meerdere jaren follow-up van proefpersonen voor nodig. De luxe van tijd hebben we momenteel echter niet. Echter leert de ervaring van andere vaccins dat er op de lange termijn niet ineens bijwerkingen ontstaan. De resultaten die nu op de kortere termijn zijn verkregen zijn voldoende om de – inmiddels goedgekeurde – vaccins het label “veilig genoeg” te geven. 

Het gaat niet om geld, maar om gezondheid

Dan is er nog het veelgehoorde argument dat er nog geen onafhankelijk uitgevoerde klinische trials zijn gedaan, maar alleen studies die zijn gesponsord door de producenten van de vaccins. Daarbij zijn er twijfels over de integriteit van de farmaceutische industrie. Deze wordt vaak afgedaan als Het Grote Kwaad. Farmaceutische interventies staan in een negatief daglicht en artsen zouden te snel en te veel medicatie voorschrijven. Big Pharma zou alleen maar om geld draaien en patiënten aan het medicatie-infuus willen houden. Dat is een hele andere discussie, waarvan er af en toe slierten worden mee geroerd in het publieke en huiselijke corona-debat. Bij deze mijn visie: Ik zeg eerlijk dat ik zelf liever ook pilvrij door het leven ga en gezondheidsperikelen graag op natuurlijke wijze (bijvoorbeeld door leefstijl) oplos. Maar als het nodig is, is het gewoon nodig. Met voeding en beweging kan een welvaartsziekte als diabetes omgekeerd worden, maar bij een acute situatie zoals een hartaanval, hersenbloeding of ademnood moet snel gehandeld worden waarbij medicatie effectief kan ingrijpen. Medicijnen kunnen levensreddend of levensveranderend zijn. Denk maar eens aan antibiotica, prednison of heparine. Dat zijn medicijnen die gevaarlijke bacteriën kunnen doden, ernstige ontstekingen kunnen remmen of bloedpropjes kunnen oplossen. En zo zijn er nog veel meer medicijnen die een belangrijke rol spelen in het behandelen of voorkomen van ziekte. Vaccins zijn daar een prachtig voorbeeld van: we hebben in de Westerse, gevaccineerde wereld tegenwoordig niet meer te maken met narigheid zoals de pokken of polio. En mazelen steekt alleen nog de kop op in gebieden waar vanwege levensbeschouwende overtuigingen wordt gekozen om niet te vaccineren. Trouwens, in sommige Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen mag je het land pas betreden na aantoonbaar bewijs dat je een vaccinatie tegen Gele Koorts hebt gehad, omdat ze de ziekte willen uitbannen. Vaccinaties zijn namelijk zeer effectief in het bestrijden van dergelijke besmettelijke ziekten. Farmaceutische interventies verdienen dus wel degelijk een belangrijke plek in de gezondheidszorg. Daarbij is er momenteel sprake van een globale crisis en zijn wereldwijd kritische ogen gevestigd op de ontwikkelaars en producenten van de kandidaatvaccins. Wetenschappelijke en medische integriteit is daardoor – ook voor Big Pharma – extra essentieel voor het voortbestaan van het bedrijf. Als wetenschapper vertrouw ik op de integriteit van mijn collega’s en de professionals die hard werken aan een oplossing voor onze ellendige situatie. 

De kracht van de groep

Wereldwijd is de hoop gevestigd op een succesvol vaccin tegen SARS-CoV-2, omdat we daarmee op een gecontroleerde manier passief immuniteit op kunnen bouwen. Er zijn verschillende vaccins in ontwikkeling met net iets andere werkwijze en werkzaamheid, maar allemaal met hetzelfde doel: SARS-CoV-2 geen kans meer geven en ons onze vrijheid teruggeven. Het idee achter grootschalig vaccineren is dat er zo razendsnel een hoge mate van immuniteit onder de bevolking kan worden bereikt. Door de zogenaamde groepsimmuniteit krijgt het virus minder kans om schade aan te richten. Omdat deze nieuwe vaccins in nog een vrij vroeg stadium al worden uitgerold naar daadwerkelijke toepassing op grote schaal, twijfelen sommige mensen of ze wel gevaccineerd willen worden. Een nieuw vaccin klinkt spannend en brengt onzekerheid met zich mee. Dat brengt ons bij een volgende belangrijke vraag: Als je kerngezond bent, heb je dan wel een vaccinatie nodig?

Er zijn gezonde mensen die zich afvragen waarom ze een nieuw vaccin zouden nemen als ze zelf weinig gevaar lopen. De mortaliteit door COVID-19 is onder jonge, gezonde mensen namelijk relatief laag. Maar zoals ik al eerder beschreef leven wij in een sociale samenleving en zorgen we gezamenlijk voor de groep. En daar schuilt een grote kracht in, namelijk door groepsimmuniteit. Elk persoon die immuniteit heeft opgebouwd vormt een extra barrière voor het virus. Door de parate immuuncellen in deze persoon wordt het virus snel onschadelijk gemaakt, waardoor het minder kans heeft om over te springen naar een volgend slachtoffer. Hoe meer mensen deze specifieke immuniteit hebben, hoe kleiner de kans is dat het virus kwetsbare mensen kan bereiken. Eigenlijk zorgt de immune groep ervoor dat het virus en de kwetsbare persoon van elkaar worden geïsoleerd. Het virus krijgt niet eens de kans om aan te kloppen bij de kwetsbaren, die op deze manier worden beschermd door de groep. Niet elke mens kan echter goed immuniteit opbouwen door vaccinatie. Maar hoe meer mensen gevaccineerd zijn, hoe groter uiteindelijk de groep met immuniteit is die voor de beschermende mantel kan zorgen. Dat is de kracht van de groep. 

Is vaccineren die enige oplossing om groepsimmuniteit te bereiken? Nee, want zoals eerder gezegd kan het lichaam heel goed zelf immuniteit opbouwen tegen allerlei ziekteverwekkers. Een belangrijke kanttekening hierbij is dat je dus wel (ernstig) ziek kunt worden van zo’n eerste – mogelijk fatale – ontmoeting met een pathogeen. De mate van ziekte wordt deels bepaald door in hoeverre onze immuunbibliotheek reeds bekend is met gelijkende pathogenen en deels door de hoeveelheid virus (viral load) die bij ons binnentreedt. Als de virushoeveelheid laag is hoeft dit bij een gezond persoon niet eens tot ziekteverschijnselen te leiden. Een aantal artsen beargumenteert dat overdracht van SARS-CoV-2 in kleine hoeveelheden juist noodzakelijk is om op organische wijze groepsimmuniteit op te bouwen. De maatregelen zouden volgens hen gebaseerd moeten worden op het onderscheid tussen ziekmakende (symptomatische) en niet-ziekmakende (asymptomatische) transmissie van het virus, met name omdat de verregaande beperkende maatregelen ernstige maatschappelijke consequenties heeft op sociaal, financieel en gezondheidsgebied. Daar ben ik het mee eens, maar ik weet ook dat het ingewikkeld ligt. Dergelijke politieke beslissingen worden gemaakt op basis van vele complexe factoren, en men kan het eigenlijk nooit helemaal goed doen. Is het pad dat we zijn ingeslagen met hevige beperkingen (met angst, polarisatie en lijden tot gevolg) het juiste? Misschien niet. Is het verstandig om in te zetten op wijdverspreide vaccinatie van de bevolking? Ik denk het wel. 

Mortaliteit versus vitaliteit

Er is nog iets wat aandacht verdient. Omdat SARS-CoV-2 voor de mensheid een nieuw virus is, heeft onze immuunbibliotheek nog geen reactieprotocol klaarstaan. We zijn nog niet in aanraking geweest met gelijkende virussen waardoor ons immuunsysteem al een beetje kan weten wat er te verwachten valt. Nu wordt ons immuunsysteem echter overvallen en kunnen de symptomen van COVID-19 ernstiger verlopen, zeker voor ouderen en mensen met een co-morbiditeit zoals diabetes, longaandoeningen of auto-immuunziekten. Momenteel worden vooral sterftecijfers gerapporteerd, maar steeds vaker blijkt dat patiënten die niet aan COVID-19 overlijden wel langdurig klachten zoals kortademigheid of hevige vermoeidheid houden. Het is dus geen onschuldig griepje, maar een serieuze bedreiging voor onze vitaliteit, ook voor gezonde mensen. Er wordt nu dus vooral gekeken naar het effect van SARS-CoV-2 op de mortaliteit in de samenleving en dat in relatie tot de genomen maatregelen. Echter zijn er naast overlijden andere belangrijke gevolgen die invloed hebben op onze samenleving. Wat is de kwaliteit van leven van een patiënt na het doormaken van COVID-19? En wat is de kwaliteit van leven voor elk lid van onze bevolking, die door de verregaande maatregelen thuis, geïsoleerd en inactief is? Wat zijn de effecten daarvan op de volksgezondheid, sociale cohesie, arbeidsparticipatie en economie, zowel nu als op de lange termijn? 

Mijn antwoord op de meest gestelde vragen

Ik heb je proberen mee te nemen in mijn overdenkingen over dit thema. Ik begrijp de zorgen, de emoties en de verschillende meningen. Er valt natuurlijk nog véél meer over te zeggen, maar ik laat het hierbij. Zoals blijkt uit mijn verhaal blijven er nog vele vragen open. Ik weet het antwoord niet. Als arts en wetenschapper stel ik mezelf open voor de verscheidene zienswijzen, weeg ik continu informatie af en probeer ik een genuanceerd en verhelderend beeld te vormen. 

Als antwoord op de vraag “Wat vind je van het coronavaccin?” benoem ik dat ik denk dat het een belangrijk gedeelte van de oplossing is. Is het de enige oplossing? Nee. Er bestaat geen wondermiddel. We hebben een integrale aanpak nodig. Een harmonieuze samenwerking tussen de natuurlijke en de farmaceutische route. Het een sluit het ander niet uit. Ik denk dat we de juiste puzzelstukjes bij elkaar moeten vinden die samen het geheel vormen, de blauwdruk die ons uit de coronacrisis leidt. Laat ik mij als jong, gezond persoon vaccineren? Ja, absoluut. Richt ik mijn pijlen op het versterken van mijn gezondheid en die van anderen? Ja, dat ook. Op deze website en op Instagram blijf ik delen over hoe je je gezondheid het beste kunt ondersteunen.

Verzoek tot een open, liefdevolle dialoog

Ik zie helaas veel boosheid, angst en soms zelfs onverschilligheid. Ik bemerk steeds meer polarisatie in de maatschappij en daar word ik verdrietig van. We willen uiteindelijk allemaal hetzelfde, en door elkaar de tent uit te vechten komen we daar niet. Ik wil graag uitnodigen tot een gesprek. Blijf niet in de bubbel van je eigen mening, maar ga met elkaar in gesprek en sta open voor de gevoelens en opvattingen van de ander. Is er reden voor angst en paniek (zowel wegens het virus als het vaccin)? Voor mij niet, maar dat kan voor anderen anders voelen. Angst is een heel menselijke emotie, vooral bij een gebrek aan betrouwbare kennis dat onzekerheid veroorzaakt. Het is mijns inziens belangrijk om realistisch en geïnformeerd te blijven, waarbij er ruimte is voor zowel wetenschappelijke en medische feiten als filosofische standpunten en spirituele inzichten. Spreek je zorgen en emoties uit, deel je kennis en inzichten op een vriendelijke manier, en blijf vertrouwen hebben in jezelf en in de wereld. Uiteindelijk maak je je eigen keuze(s), maar zorg er alsjeblieft voor dat het een geïnformeerde keuze is, en eentje vanuit liefde in plaats van angst. We moeten onszelf nu uit deze benarde situatie halen, zodat de weg weer vrijkomt om te leven en om aan onze langetermijnvisie te werken (in andere woorden: preventie). Ik hoop dat dit artikel je wat helpt, en ik hoop dat we gauw van deze toestand verlost zullen zijn.

Als je wilt reageren: graag, maar wel op een constructieve manier. Laat dan een berichtje achter onder op deze pagina, zodat we gezamenlijk de dialoog kunnen aangaan.